Struktura białek - poziomy budowy

Białka zbudowane są w dość skomplikowany sposób. Naukowcy podzielili ich budowę na cztery poziomy i aby dokładnie opisać dane białko, należy znać każdy z tych poziomów.

Struktura pierwszorzędowa - to kolejność ułożenia aminokwasów, czyli naszych "cegiełek". Jak pamiętasz - jest ich w sumie ok 2o rodzajów i mogą być ze sobą połączone w różnej kolejności, przy czym dane białko ma ściśle określoną kolejność aminokwasów. O tym, jak wygląda organizacja łączenia aminokwasów możesz przeczytać w kilku artykułach: o łączeniu aminokwasów, budowie przykładowego tripeptydu i o wiązaniach w białku.

Struktura drugorzędowa - to sposób ułożenia kolejnych aminokwasów w charakterystyczną jednostkę: helisę lub harmonijkę (kartkę).

Struktura trzeciorzędowa - określa w jaki sposób helisy i kartki łączą się ze sobą - w jakiej kolejności, gdzie pojawiają się pętle, fragmenty proste itp.

Struktura czwartorzędowa - dotyczy jedynie białek o budowie złożonej, czyli takich, które składaj ą się z kilku łańcuchów. Ten poziom określa, jak połączone są ze sobą duże podjednostki (łańcuchy) białka. Nie każde białko posiada ten poziom organizacji, znamy również białka proste zbudowane tylko z jednego łańcucha.

Oto bardzo pomocny rysunek, pokazujący jak wygląda opis budowy białka w praktyce:

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Main_protein_structure_levels_en.svg

Trochę o białkach.

Kilka słów o białkach. Być może wszystko wiesz, a być może chętnie się dowiesz :)

Białka to olbrzymie (jak na świat chemii) cząsteczki, zbudowane z małych cegiełek, jakimi są aminokwasy. Aminokwasów budujących białka mamy około 20. Istniejących aminokwasów w przyrodzie jest o wiele więcej, ale takie, które wchodzą w skład białek, nazywamy proteinogennymi.

Oczywiście są takie aminokwasy, które występują u roślin, a u człowieka nie (np. selenocysteina).
Istnieją też aminokwasy nie tworzące białek.

Jak sobie to wyobrazić?

Tak możemy zobrazować aminokwas. Składa się właściwie z trzech zasadniczych części - grupy o charakterze kwasu (czerwona), zasady (niebieska) i grupy charakterystycznej. Każdy aminokwas ma swoją grupę charakterystyczną. Dzięki temu, że są one różne, mogą pełnić różne funkcje w całej wielkiej cząsteczce.

Aminokwasy łączą się w łańcuchy. Grupa kwasu łączy się z grupą zasadową (czyli czerwona do niebieskiej).
W ten sposób tworzą się peptydy. Mogą one zawierać nawet do stu aminokwasów.

Jak widzisz, tworzy się ciąg. Każda zielona część może być zupełnie inna, lub taka sama jak sąsiadka.
Mamy w końcu do wyboru aż dwadzieścia jeden różnych grup!

Teraz, wyobraź sobie, że jest 300 takich połączonych ze sobą cegiełek. W różnej kolejności. Otrzymujemy ogromny łańcuch.

Białka zawierają z reguły powyżej stu aminokwasów, ale po dotarciu do różnych źródeł, można stwierdzić, że granica ta (jak to w nauce bywa) jest niezwykle płynna.

Więcej o aminokwasach - działanie, funkcje (w okrojonym kształcie)